اتیسم

اوتیسم کلمه ای است که در سال های اخیر بسیار آن را شنیده ایم و برای خیلی ها سوال است که اوتیسم چیست و فرد دارای اوتیسم چه تفاوتی با دیگران دارد. در این مقاله کوتاه سعی میکنیم که پاسخ مناسبی به این پرسش ها بدهیم و روشهای مختلف کمک به افراد دارای اوتیسم را نیز معرفی کنیم. کلنیک کاردرمانی افسریه و گفتاردرمانی افسریه یکی از مراکز بسیار خوب برای درمان کودکانی با اختلالات طیف اتیسم میباشد این کلینیک دارای بخش های مختلف درمانی میباشد که همگی فارغ التحصیل دانشگا ه های علوم پزشکی در کشور میباشند .در این مرکز زمانی که کودک تشخیص اتیسم را از متخصص مربوطه گرفته باشد برنامه درمانی برای کودک مشخص شده و به ارائه ی توضیحات لازم به خانواده کودک درباره برنامه درمان ،مدت زمان و نحوه ی اجرای آن میپردازیم .در ادامه برای اطلاعات بیشتر همراه باشید.

اتیسم چیست

اتیسم یا به اختصار  ا اس دی یکی از بیماری های شایع جوامع صنعتی میباشد که شیوع زیادی پیدا کرده است.این اختلال که معمولا در سنین حدودا 3 سالگی تشخیص داده میشود میتواند انواعی از ناتوانایی ها را در گفتار کودک ،ارتباط با همسانان خود،ارتباط چشمی و انواعی دیگر از مشکلات را برای کودک به وجود آورد. هر کودک اتیسم دارای یک سری تفاوت ها و شباهتی هایی با دیگر کودکان دارد و نمیتوان با یک سری علائم خاص برچسب اتیسم را به کودک زد .برای همین کودک حتما باید توسط یک متخصص ارزیابی شود . از دیگر مشکلات کودکان اتیسم وجود مشکلات حسی میباشد که به شکل های گوناگون خود را نشان میدهد (برای آگاهی بیشتر از قسمت مقالات مشکلات حسی را مطالعه کنید) .یک کودک ممکن است روی نوک پنجه راه رود .یک کودک ممکن است به مسائل چرخیدنی علاقه داشته باشد و .. برای همین معمولا در اکثر کودکان طیف اتیسم مشکلات حسی یکی از ویژگی های آنان میباشد .طبق مطالعات انجام شده این اختلال در جوامع صنعتی شیوع زیادی پیدا کرده و تا به امروز هنوز دلیل کاملا مشخصی برای این اختلال کشف نشده اما محققان مهمترین عامل را ژنتیک در افراد ذکر میکنند.هم چنین طبق تحقیقات انجام شده این بیماری در مردان بیشتر از زنان شیوع دارد.اما هرچه که باشد مهمترین مسئله در این کودکان درمان آنان میباشد و زمان نیز مسئله ای بسیار مهم در این کودکان جهت دریافت خدمات درمانی –کاردرمانی و گفتاردرمانی –و خدمات دارویی میباشد

 اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است که بر بخشهای مختلف مغز تاثیر میگذارد و همین باعث می شود که فرد دارای اوتیسم از جهات مختلف با یک فرد عادی کاملاً تفاوت داشته باشد و ویژگی های کاملا متفاوتی را از خود بروز دهد. البته اوتیسم در همه افراد به یک شکل و یک اندازه بروز نمی کند و اوتیسم یک طیف گسترده را شامل می شود. ممکن است تاثیر اوتیسم در یک فرد به گونه ای باشد که او را کاملا وابسته و نیازمند به دیگران کند، در حالی که در یک فرد دیگر، تنها برخی از ویژگی های شخصیتی وی را تغییر دهد و فرد در انجام کار های مختلف خود، نیازی به کمک دیگران نداشته باشد. در کودکان اتیسم تجزیه تحلیل اطلاعات به درستی انجام نمیپذیرد .در مغز همگی انسان ها اطلاعات به وسیله مسیر های آوران به مغز میرسد .در قسمت های مختلف مغز این اطلاعات پایش میشود و در نهایت پاسخ مناسب به محرک های مختلف داده میشود .این پاسخ ممکن است شامل بلاک کردن کامل اطلاعات یا پاسخ شدید به آن محرک باشد .در افراد اتیسم این اطلاعات به خوبی پایش نمیشود در نتیجه پاسخ مناسب نیز به محرک داده نمیشود .به طور مثال در کودکان اتیسم که دارای نامانی ثقلی یا ترس زیاد از ارتفاع میباشند را در نظر بگیرید .اطلاعات حس ترس از طریق گوش به مراکز مغزی میرسد .این اطلاعات به درستی پردازش نمیشود در نتیجه پاسخ شدید به محرک داده میشود و کودک ممکن است از یک ارتفاع کم نیز ترس وحشتناکی را داشته باشد .

شیوع اتیسم

اتیسم بیماری و اختلال شهر های صنعتی نام گذاری شده اند .تحقیقات نشان داده اند هرچه یک شهر صنعتی تر باشد شیوع این اختلال بیشتر میشود و تعداد آن در جوامع صنعتی بیشتر میباشد .

سن شروع اتیسم

اوتیسم معمولاً در سه سال اول زندگی خود را نشان می دهد و کودکان دارای اتیسم دارای علائمی هستند که کاملا آن ها را با یک کودک معمولی متفاوت می کند و به راحتی میتوان اوتیسم بودن یا نبودن یک کودک را از طریق این علائم تشخیص داد. این اختلال همانطور که گفته شد در سنین 3 ساله اول خود را بروز میدهد .اما اکثر کودکان اتیسم را در سنین 3 سالگی به تشخیص اتیسم میرسند .در بعضی از این کودکان زیر سن 3 سالگی نیز قابل تشخیص میباشند اما اکثر کودکان در سن بعد از 3 سالگی تشخیص اتیسم را میگیرند .

علت بروز اوتیسم

 تاکنون تحقیقات بسیار زیادی در رابطه با اوتیسم و علت به وجود آمدن آن در سراسر جهان انجام گرفته است و هیچ یک از آنها نتوانسته علت دقیقی برای بروز اوتیسم ارائه دهد. در گذشته تصور می شد که علت بروز اوتیسم ضربه به سر یا موارد این چنینی است اما در سال های اخیر این نظریه کاملاً رد شده و امروزه معتبر ترین علت برای اوتیسم تفاوت در چندین ژن به همراه اثرگذاری عوامل محیطی است. امروزه مهم ترین عامل ابتلا به اتیسم را ژنتیک همراه با تاثیر عورامل محیطی دانسته اند .درصورتی که کودک پایه ی ژنتیکی را داشتخ باشند عوامل محیطی میتوانند در ابتلا به این کودک به طیف اتیسم تاثیر بسیار زیادی را داشته باشند .

طبقه بندی کودکان اتیسم

طبقه بندی کودکان اتیسم به روش های فرعی صورت نمیگیرد .طبقه بندی این کودکان طبق معیار های DSM-5 که مرجع تشخیص بیماری های روانپزشکی میباشد صورت میپذیرد .این تشخیص که بنا بر علائم و رفتار های کودک صورت میپذیرد کودکان طیف اتیسم را به 3 طبقه دسته بندی میکند .علائم تشخیصی در کودکان اتیسم که در سه سطح طبقه بندی شده اند را میتوان در جدول زیر مشاهده کرد

 کتاب روانپزشکی کاپلان-سادوک که مرجع کتاب های روانپزشکی میباشد اختلال طیف اتیسم را به سه سطح خفیف متوسط و شدید تقسیم بندی کرده است همچنین یک سری از بیماری ها که در گذشته در دسته ای جداگانه طبقه بندی میشدند مثل سندرم رت،اختلالات آسپرگر را در دسته ی طیف اتیسم قرار داده اند .بنابراین زمانی که به کودک گفته میشد سندرم رت در زمان حال به کودک اختلال طیف اتیسم یا به اختصار ASD  گفته میشود.پزشکان و متخصصینی که با کودکان طیف اتیسم کار میکنند و مداخلات دارویی و غیر دارویی را در این کودکان بر عهده دارد شامل موارد زیر میباشند:

متخصصین اعصاب و روان (روانپزشکان کودک)-متخصصین مغز و اعصاب –متخصصین اطفال-متخصصین مغز و اعصاب اطفال

کاردرمانان –گفتاردرمانان

علائم اتیسم

در مباحث علائم اتیسم مقالات و نوشته های زیادی انجام شده است .تحقیقات فراوانی در زمینه علائم کودکان اتیسم نوشته شده است .در این مقاله سعی میشود علائم کودکان اتیسم را نشان دهیم.

علائم ارتباطی:

بزرگترین و اصلی ترین علامت و نشانه اوتیسم، وجود اختلال در برقراری روابط اجتماعی است. کودکان معمولی، از همان روز های اولیه بعد از تولد، اشتیاق به برقراری رابطه با دیگران دارند و قادر به برقراری ارتباط چشمی با دیگران هستند. کودکان اوتیسمی، تمایلی به برقراری رابطه با دیگران ندارند و این موضوع یک خواست نیست بلکه یک ناتوانی است. کودکان اوتیسمی نمی توانند ارتباط چشمی برقرار کنند. آن ها معنی لبخند را نمی دانند و در جواب لبخند شما لبخند نمی زنند. ارتباط اجتماعی از علائم اصلی این کودکان میباشد .همانطور که گفته شد علائم ارتباط چشمی از علائم واضح در این کودکان میتواند باشد .در هنگامی که با این کودکان صحبت میکنید از ارتباط چشمی با شما امتناع میکنند و بیشتر به اطراف و بالا نگاه میکنند .تمایلی ندارند که به ص.ورت نگاه چشمی با شما ارتباط برقرار کنند و نگاه کردن به مرکزیت هدف در این کودکان ضعیف میباشد .همچنین واکنش به اسم نیز در این کودکان ضعف زیادی دارد .هنگامی که کودک مبتلا به اختلال اتیسم را صدا میکنید کودک جوابی نمیدهد و ارتباط برقرار نمیکند .کودک فهم اینکه او را صدا زدید ندارد و خود را نمیشناسد.

بازی کودکان اتیسم:

بازی در کودکان اتیسم به صورت بسیار ابتدایی میباشد .اما همانطور که گفته شد این کودکان طیف میباشد و ممکن است به صورت شدید و ضعیف باشد .بازی کردن کودکان اتیسم تکامل زیادی پیدا نمیکند و تمایلی به بازی کردن با کودکان دیگر ندارند .این کودکان بیشتر دوست دارند با وسایل و به تنهایی بازی کنند .هنگام بازی با وسایل و اسباب بازی ها نیز نمیدانند چطوری با اسباب بازی ها بازی کنند و بیشتر بازی های تخریبی و پرت کردن اشیائ را دوست دارند .بازی های تعاملی را نمیتوانند انجام دهند و هنگامی که میخواهند با یک کودک دیگر ارتباط برقرار کنند نمیدانند چکاری باید انجام دهند برای همین از جمع دوری میکنند .

گفتار در کودکان اتیسم:

گفتار در کودکان اتیسم با چالش های متفاوتی رو به رو میباشد .این گفتار میتواند به صورت تکامل یافته باشد یا اینکه گفتار دچار تاخیر شده باشد .در بعضی از کودکان اتیسم گفتار میتواند وجوئد داشته باشد اما هدفمند نیست .گفتار در این کودکان به صورت کلی دچار تاخیر میباشد و یکی از مهمترین چالش های پیش رو در این کودکان مشکلات گفتاری در کودکان اتیسم میباشد .

مشکلات حسی و رفتارهای کلیشه ای در اوتیسم:

یکی از مهمترین مشکلات و علائم کودکان اتیسم رفتار های حسی در این کودکان میباشد .این رفتنار ها بسیار متنوع میباشند و در هر کودک مبتلا به اتیسم متفاوت میباشند و علائم متفاوتی را از خود نشان میدهند.به صورت کلی این رفتار ها را میتوان به 2 صورت کلی حس طلبی یا حس جویی یا حس گریزی دسته بندی کرد .ما انسان ها دارای حواس متفاوتی میباشیم .حس وستیبولار حس عمقی و حس لامسه  از مهمترین حس های ما میباشند .حس بینایی ،شنیداری،بویایی ،چشایی نیز از حس های دیگر ما میباشند .بالا و پایین بودن پردازش در هر کدام از این حس های گفته شده دارای یک علامت میباشد که میتواند به نشخیص کودک مبتلا به طیف اتیسم کمک کننده باشد .البته این رفتار ها در کودکان عادی نیز مشاهده میشود و در صورت مشاهده دلیلی بر اتیسم بودن قطعی کودک نمیباشد .بنابراین برای تشخیص دقیق تر با کاردرمان یا گفتاردرمان مشورت کنید .برای شناسایی هرچه بهرت این حس ها ما سعی کردیم تمامی این حس ها را به صورت خلاصه برای شما بیان کنیم

حس وستیبولار:

یکی از پایه ترین حس های ما حس وستیبولار میباشد .گیرنده های حس وستیبولار در قسمت گوش میانی قرار دارند .مسئولیت حس وستیبولار آگاه کردن مغز از وضعیت سر در فضا میباشد .هنگامی که این حس کمتر از حالت عادی در بدن کار میکند علائم زیر ممکن است در کودک ظاهر شود :کودک به فعالیت های هیجانی در ارتفاع علاقه ی زیادی دارد .کودک پریدن از ارتفاع های بالا را دوست دارد چرخیدن زیاد به دور خود از علاقه های زیاد کودک میباشد .رفتار های تکراری رفت برگشت برای کودک بسیار هیجان انگیز میباشد .

هنگامی که این حس بیشتر از حالت عادی کار میکند :کودک از فعالیت های که در ارتفاع انجام میشود ترس بسیار زیادی دارد .از قدم برداشتن در ارتفاع میترسد .از تاب و سرسره دوری میکند و به صورت کلی فعالیت های که نیاز به فعالیت در ارتفاع دارند دوری میکنند.

حس عمقی:

حس عمقی یکی دیگر از حس های حیاتی برای رشد انسان ها میباشد .گیرنده های حس عمقی در مفاصل و ماهیچه ها قرار دارد .از آن جا که گیرنده های این حس در عمق ماهیچه ها قرار دارد به آن حس عمقی گفته میشود .وظیفه ی حس عمقی آگاه کردن مغز از وضعیت اندام ها در فضا میباشد .یعنی بدون نگاه کردن به اندام بتوانید جایگاه دستان خود را حس کنید .

کم کاری در حس عمقی:کودک از ماساژ خیلی خوشش می آید .هنگام راه رفتن پاهایش را به زمین میکوبد .در موارد شدید ممکن است سر یا اندام دیگر خود را به دیوار بکوید .خودش را خیلی به زمین میمالد .ممکن است اندام تناسلی خود را خیلی لمس کند و حرکات سریع دستان را به صورت تکان دادن نشان دهد.

.

حس بینایی:کم حسی در بینایی:کودک به دنبال محرک های بینایی میرود .از نور زیاد خوشش میآید .مستقیم به خورشید یا لامپ زیاد نگاه میکند و حرک های بینایی برایش خوش آیند میباشند .

بیش حسی در بینایی:این برعکس بالا است یعنی کودک از محرک های بینایی دوری میکند .نور آزار دهنده میباشد و محرک های بینایی کودک را آزار میدهد.

حس شنوایی:

بیش حسی در شنوایی:در این مواقع کودک از محرک های شنیداری دوری میکند و صداهای بلند برایش ناخوشایند میباشد .کودک از بودن در مراسمات که دارای صدای بلندی میباشند دوری میکند

کم حسی در شنوایی:کودک به دنبال محرک های شنیداری میباشد .گوشی را کنار گوش هایش قرار میدهد و دنبال محرک هایی میباشد که صدای بلندی از خود دارند.

حس چشایی:

کم حسی در چشایی:در این مواقع کودک به دنبال مزه های تند میرود و غذا هایی که مزه های سنگین تری دارند بیشتر کودک را تحریک میکنند در نتیجه کودک بیشتر دنبال این محرک ها میرود

بیش حسی در چشایی:در این کودکان مزه ی غذا ها کودک را زیاد اذیت میکند و از مزه های کمی تند تر یا شورتر دوری میکند

کودکان اوتیسمی در تشخیص هویت خود نیز مشکل دارند و هنگامی که نام آن ها را صدا می زنید، واکنشی نشان نمی دهند. معمولا افراد اوتیسمی از برقراری رابطه فیزیکی مثل بغل کردن و بوسیدن بیزار هستند و در برخورد با چنین کارهایی، ناراحتی شدیدی از خود نشان می دهند. چنین کودکانی در سنین بالاتر نیز، قادر با بازی کردن با همسن و سالان خود نیستند و مشکلات مختلفی در گفتار و یادگیری در آن ها بروز می کند.

رژیم غذایی در کودکان طیف اتیسم: در کودکان مبتلا به اتیسم ممکن است واکنش به  کازئین یا همان پروتئین شیر،گلوتن یا پروتئین گندم و سویا کاهش پیدا کند در این مواقع کودک طیف اتیسم با استفاده از غذاهای دارای رژیم گلوتن و کازئین امکان دارد دچار مشکلاتی مثل التهاب روده و اسهال مزمن، زخم در دستگاه گوارش، نفخ و بازگشت غذا به درون  معده شود. این مشکلات میتواند سبب پدیدار شدن یکی سری از مشکلات مثل مشکلات رفتاری شود.

تغییر رژیم غذایی یکی از روشهای درمانی مکمل برای کودکان طیف اتیسم است. رژیم غذایی که فاقد گلوتن( رژیمی که در گندم چاودار و جو میباشد) و کازئین( که پروتئین اصلی موجود در لبنیات است) بیش از سایرین برای خانواد ها جلب توجه می کند و تخمین زده می شود که بیش از 40 درصد از خانواده های کودکان دارای اتیسم از این روش درمانی به نحوی استفاده می کنند.

شیوع بیماری اتیسم:شیوع این اختلال در پسران بیشتر از دختران میباشد به صورتی که تخمین زده مشود این اختلال 4 تا 5 برابر بیشتر در پسران شیوع دارد.این اختلال شیوع حدودی 6.2 در هر ده هزار نفر تولد را دارد.

درمان اتیسم

همانطور که گفته شد اوتیسم یک اختلال عصبی رشدی است و یک بیماری نیست که برای آن درمانی وجود داشته باشد بنابراین نمی توان با عمل جراحی یا استفاده از دارو به مقابله با اوتیسم پرداخت. در برخی از موارد که اوتیسم باعث ضعیف شدن بدن افراد می شود و علائمی مثل تشنج را ایجاد می کند، از دارو برای کم کردن این علائم استفاده میگردد اما برای خود اوتیسم تاکنون هیچ دارو یا درمان مشخصی یافت نشده است.زمانی که تشخیص اتیسم برای یک کودک گذاشته میشود اولین سوالی که والدین از خود میپرسند این است که پس کودکی که مبتلا به اتیسم میباشد چه میشود و درمان این کودکان چگونه است .دارو درمانی کاردرمانی و گفتاردرمانی تنها درمان های رسمی و شناخته شده اند که میتوانند برای کودکان اتیسم انجام شوند .هرکدام از این رشته ها روش های خاص خود را برای کاهش یا کنترل علائم کودک اتیسم دارند باید توجه داشت که کودک اتیسم خوب نمیشود بلکه سعی میشود که با کاردرمانی و گفتاردرمانی و دارو درمانی علائم کودک کنترل شود و با استفاده از توانبخشی که شامل کاردرمانی و گفتاردرمانی میباشد مهارت های کودک گسترش پیدا کنند .

بیشترین کاری که در رابطه با بهبود اوتیسم می توان انجام داد، استفاده از توان بخشی است. افراد دارای اوتیسم معمولاً در انجام کارهای مختلف با مشکل روبرو هستند. برای مثال رانندگی کردن برای آنها بسیار دشوار است یا شستن ظروف یا استفاده از ماشین لباسشویی برای آن ها یک کار پیچیده است. برخی از افراد اوتیسمی در گفت و گو مشکل دارند و قادر به بیان درست جملات و کلمات نیستند.

گفتاردرمانی بیماران اوتیسمی

 گفتاردرمانی یکی از شاخه های توانبخشی است که تمرکز آن روی برقراری ارتباط است. بیماران اوتیسمی معمولاً در ارتباط گیری با دیگران و رساندن منظور خود به آنها یا درک منظور دیگران مشکل دارد و همین باعث می شود که نتوانند به سادگی و مانند دیگران در اجتماع شرکت داشته باشند.

 متخصصان گفتاردرمانی از تکنیک های مختلف استفاده می کنند تا ضعف بیماران اوتیسمی برای تلفظ کلمات و درک منظور کلمات را بهبود ببخشند.

 گفتاردرمانی شامل تمرینات مختلفی است که می تواند برای هر بیمار کاملا متفاوت باشد و این کار متخصص گفتاردرمانی است که تشخیص دهد چه تکنیکی برای بیمار مناسب تر است. هرچه گفتاردرمانی در سنین پایین تر آغاز شود، تاثیر آن بیشتر خواهد بود و فرد اوتیسمی سریعتر می تواند روش صحیح برقراری ارتباط را یاد بگیرد. در گفتاردرمانی کودکان اتیسم روش ها و تکنیک های مختلفی استفاده میشود که برای هر کودکی ممکن است متفاوت باشد .همانطور که در نوشته های بالا اشاره شد کودکان اتیسم با یکدیگر متفاوت میباشند و نمیتوان کودکان اتیسم را کاملا یکسان دانست .بنابراین تکنیک های مورد استفاده در کودکان اتیسم در جلسات گفتاردرمانی نیز متفاوت میباشد .

 کاردرمانی بیماران اوتیسمی

کارهایی که یک انسان عادی بدون مشکل و با تقلید از دیگران یاد میگیرد، برای بیماران اوتیسمی کار های پیچیده ای هستند که حتماً باید برای آنها آموزش ببینند. برای مثال رفتن به حمام یا استفاده از دستشویی کار هایی هستند که باید به بیماران اوتیسمی آموزش داده شوند. این کار توسط متخصص کاردرمانگر انجام میشود.

 در فرایند کاردرمانی از تمرینات مختلفی استفاده می شود که هدف آن ها بهبود بیماران و توانبخشی آن ها برای انجام کارهای مختلف بدون کمک دیگران است. کاردرمانی روی بیماران اوتیسمی تاثیر فوق العاده ای دارد و پس از یک دوره درمان، زندگی بیمار متحول می شود و وابستگی او به دیگران به اندازه قابل توجهی کاهش پیدا میکند.

سخن پایانی

متاسفانه باور عمومی درباره بیماران اوتیسمی این است که چنین افرادی باهوش نیستند و همواره به مراقبت دیگران نیاز دارند. در حالی که در عمل اصلاً چنین نیست و گاهاً مشاهده شده است که افراد اوتیسمی در بعضی از از زمینه ها استعداد خارق العاده ای دارند و هوش بسیار بالایی از خود نشان می دهند. بنابراین به جای محدود نگه داشتن بیماران اوتیسمی و وابسته کردن آنها به کمک دیگران، لازم است که اقدامات کاربردی و عملی درباره توانبخشی به چنین بیمارانی را آغاز کنیم. مسلما هر چه فرایند توانبخشی در سنین پایین تر و سال های آغازین زندگی شروع شود، فرایند آن کوتاه تر شده و فرد اوتیسمی سریع تر و آسان تر می تواند به یک زندگی نرمال دست پیدا کند.