گفتاردرمانی باعث بهبود در گفتار و بلع طیف وسیعی از کودکان و بزرگسالان میشود. در حقیقت بسیاری از بیماران برای اینکه بتوانند گفتار و بلع مناسبی داشته باشند به خدمات گفتاردرمانی احتیاج دارند. یکی از این افراد کودکان فلج مغزی یا ی سی پی میباشند که بسته به شدت بیماری به خدمات مختلفی احتیاج دارند. همراه ما در این مقاله برای توضیحات بیشتر در مورد نقش گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی یا سی پی باشید.

فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی یکی از اختلالات شایع دوران کودکی میباشد. در حقیقت آسیب به مغز در کودکان زیر 2 سال که همراه با علائم حرکتی باشد را فلج مغزی میگویند. این اختلال دارای علائم متفاوتی در کودکان مختلف بسته به منطقه درگیر دارد. فلج مغزی همی پلژی یک طرفه میباشد یعنی یک سمت فرد را درگیر میکند. فلج مغزی دای پلژی پاهای کودک را درگیر میکند. در بعضی دیگر از کودکان فلج مغزی گفتار نیز درگیر میباشد. به دلیل عدم تعادل تن های عضلات در کودکان فلج مغزی گفتار میتواند درگیر باشد. فلج مغزی میتواند هنگام به دنیا آمدن کودک و به دلیل گیر افتادن کودک در کانال زایمان و دیر رسیدن اکسیژن اتفاق بیافتد. در این زمان بخشی از سلول های مغز به دلیل نرسیدن اکسیژن از بین میروند و بسته به شدت آن کودک علائم مختلفی را از خود نشان میدهد.

علائم فلج مغزی چیست؟

کودکان فلج مغزی دارای علائم و نشانه های مختلفی میباشند. در حقیقت فلج مغزی را به چندین دسته طبقه بندی میکنند. پزشک معالج بعد از ارزیابی کودک و عکس برداری و دیگر معاینات لازم میتواند تشخیص فلج مغزی را برای کودک بگذارد. دسته بندی های فلج مغزی به شرح زیر میتواند باشد:

فلج مغزی اسپاستیک که به دسته های همی پلژی، دای پلژی، مونو پلژی، کوادروپلژی تقسیم بندی میشود.

فلج مغزی آتاکسی : در این نوع از فلح مغزی مخچه ی کودک درگیر میباشد و علائمی مثل تعادل ضعیف و حرکات ریز ضعیف در کودک مشاهده میشود.

فلج مغزی هایپو تون: در این نوع عضلات کودک بسیار ضعبف و شل میباشد. در حقیقت این نوع از فلج مغزی بسیار نادر میباشد و درصد کمی از کودکان فلج مغزی این نوع میباشند.

نقش گفتاردرمانی درکودکان فلج مغزی

همانطور که در بالا توضیح داده شد در فلج مغزی عملکرد های مختلف مغز تحت تاثیر قرار گرفته میشود. این قسمت ها میتوانند عملکرد های ما را تحت تاثیر قرار بگیرند. گفتار و بلع نیز تحت تاثیر همین عملکردها قرار دارند. در کودکان فلج مغزی یا سیپی  به علت اسپاسیتی یا سفتی در عضلاتی که در گفتار کودک یا بلع آن نقش دارند یا ضعف این عضلات نقش بسیار حیاتی را در این قضیه ایفا میکنند. در حقیقت گفتار درمان ها با ارائه ی تکنیک های درمانی سعی میکنند که این تعادل های عضلات را در کودک انجام دهند. در حقیقت بسیاری از مشکلات گفتاری در کودکان فلج مغزی به خاطر مشکلات در عضلات دخیل در گفتار یا بلع میباشد که یک گفتار درمان میتواند این مشکل را به خوبی برطرف کند. یک کودک فلج مغزی میتواند در زمینه های زیر به مشکل بخورد که میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

•         گفتار یکنواخت و سخت
•        مشکلاتی که در تلفظ یک حرف خاص یا کلمه ی خاص دارند
•        لکنت که میتواند در این کودکان وجود داشته باشد
•        مشکلاتی در صوت و زیر و بمی صدای کودکان
•        مشکلاتی در بلع این کودکان
•        صحبت کردن به صورت تند یا آهسته
•        صحبت کردن به صورت گرفتگی یا خر خر کردن

تاثیر گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی

گفتار درمانی میتواند بر مراحل و جنبه های مختلف گفتاری در یک کودک یا بزرگسال مبتلا به فلج مغزی تاثیر بگذارد که با انجام گفتار درمانی میتوان از بسیاری از مخاطرات آن کاهش داد. از موارد آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1-مشکلات صوت

مشکلات صوتی و صدا در کودکان فلج مغزی میتوان به صورت زیری یا بمی صدا یا بینظمی در ریتم های تولید صدا و کیفیت آن اشاره کرد.در افراد فلج مغزی هنگامی که صحبت میکنند میتواند به صورت زیری صدا یا بمی صدا به صورت افراطی یا خرخر کردن صدا یا تودماغی صحبت کردن نشان دهد. این الفراد هنگام صحبت کردن موارد اشاره شده را نشان میدهند. در این موارد گفتار درمان کودک سی پی با ارائه ی تمریناتی که حجم تنفسی کودک را افزایش میدهد میتواند کیفیت صدای کودک سی پی را نیز افزایش دهد.

2-مشکلات روانی گفتاری سی پی

در بسیاری از موارد گفتاری در کودکان سی پی یا بسیاری دیگر از کودکان جنبه های روانی در کودک دارد که گفتار درمان با ارزیابی های صورت گرفته میتواند این مشکل را برطرف کند. در این موارد ارزیابی های روانی اجتماعی که توسط گفتار درمانی صورت میپذیرد نقش بسیار مهمی را ایفا میکند. همچنین نقش خانواده در این موارد بسیار پررنگ میباشد.

3-مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی

مشکلات بلع و اختلالات ثانویه آن یکی از اختلالات رایج در کودکان سی پی میباشد که در انواع مختلف کودکان سی پی مشاهده میشود. در بعضی از افراد فلج مغزی حتی در بزرگسالی نیز مشکلات بلع مشاهده میشود. این مشکلات که به دلیل ضعف یا اسپاسم شدید در عضلات میباشد میتواند مشکلات زیادی در کودک سی پی به وجود آورد. همچنین مشکلات بلع در کودک نیز میتواند به مشکلات سوئ تغذیه برسد برای همین نقش یک گفتاردرمان متخصص در زمینه بلع میتواند بسیار مهم باشد. از جمله مشکلاتی که در کودکان فلج مغزی به دلیل مشکلات بلع به وجود می آید میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

•         رفلکس
•          سوزش معده
•          یبوست
•         آبریزش دهانی که شایع میباشد
•        آسپیره شدن غذا

4-مشکلات تلفظ در کودکان فلج مغزی

کودکان سی پی به دلیل ضعف در عضلات ممکن است در تولید یک حروف خاص یا کلمه ای ناتوان باشند که میتواند در گفتار کودک نقش بگذارد. این مشکلات میتواند وضوح گفتاری کودک فلج مغزی را کاهش دهد.

5-مشکلات دیزآرتری

دیز آرتری یکی از مشکلات حرکتی در گفتار افراد میباشد. این اختلال نیز یکی از اختلالات شایع گفتاری در کودکان فلج مغزی میباشد. این اختلال دیزآرتری به دلیل ضعف در عضلاتی که در یکی از مراحل گفتاری نقش دارند گفته میشود. این عضلات ممکن است در لب ها ،عضلات دیافگرام ،عضلات صوتی و .. میتواند باشد. این اختلال میتواند با توجه به دامنه ی درگیری متفاوت باشد.

به صورت تیتر وار و خلاصه وار نیز میتوان اهداف گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی را به صورت موارد زیر اشاره کرد:

•       افزایش توانایی‌ ها ی فرد در درک و استفاده از زبان
•        تقویت اعتماد بنفس
•        بهبود روابط اجتماعی
•        افزایش فعالیت های حرکتی مربوط به دهانی
•         بهبود درک گفتار و زبان
•         بهبود استقلال در انجام فعالیت های روزمره ی زندگی
•        تقویت مهارت های  بیان افکار و علایق فردی
•        تقویت مهارت های حل مسئله
•        بهبود اختلالات بلع 
•        بهبود عملکرد گفتاری
•        بهبود مهارت های ارتباطی
•        بهبود و تقویت عضلاتی که مورد استفاده در حرف زدن قرار دارند

10 تمرین گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی

تقویت عضله ی زبان

در این تمرین با بیرون آوردن خود زبان و فشار آوردن زبان به یک شی مثل قاشق میتوان آن را تقویت کرد.

ماساژ

انجام ماساژهای دهانی به صورت اصولی زیر نظر یک گفتار درمان میتواند باعث تقویت عضلات دهانی شود.

تمرینات لب

تقویت عضلات لب ها با فشار دادن آن به یک وسیله مثل آب نبات چوبی.

تمرینات تقویت عضلات فک

جویدن و خوردن غذاهایی که نیاز زیادی به جویدن دارند باعث تقویت عضلات فک میشوند.

تمرینات دمیدن

دمیدن و تقویت عضلات دخیل در تنفس باعث بهبود گفتاری و تولید بهتر کلمات میشود.

کارت های تصویری

استفاده از کارت های تصویری که روی یک کلمه خاص تمرکز دارد میتواند باعث بهبود گفتاری با استفاده از تقویت یک کلمه ی خاص و سپس بهبود گفتار کودک شود.

استفاده از تجهیزات مخابراتی

در بسیاری از مراکز توانبخشی مانند مرکز گفتاردرمانی مهر آفرین از تجهیزات ارتباطی برای تقویت صحبت درکودکان فلج مغزی بهره میبرند. با توجه به اینکه این وسایل جذابیت فراوانی را برای کودک دارند استفاده از آن ها میتواند باعث تقویت گفتار در کودک شوند.

خلاصه:

همانطور که در بالا گفته شد فلج مغزی یکی از اختلالات شایع نورولوژی در دوران کودکی میباشد و یکی از درمان های اصلی در این کودکان بخش گفتار درمانی میباشد. گفتار درمانی در این کودکان به مبحث بهداشت گفتار و صوت و همچنین توانایی بلع کودکان میپردازد. گفتار درمانی در کودکان فلج مغزی با استفاده از تمرینات و ماساژ های انجام شده به تقویت و تعدیل تن در کودکان سی پی یا فلج مغزی میپردازد و از این طریق باعث بهبود گفتار در این کودکان میشود. گفتار درمانی در کودکان سی پی اهداف مختلفی را دنبال میکند و با توجه به مشکل کودک میتواند این اهداف تغییر کند اما چیزی که مسلم میباشد بهبود گفتار، صوت و بلع از اهداف بسیار مهم در تمامی کودکان فلج مغزی میباشد. بنابراین مشورت با یک گفتار درمان در حیطه ی کودکان سی پی برای بهود وضعیت گفتاری و بلع در این کودکان ضروری میباشد.