بیش فعالی چیست

بیش فعالی یا ADHD یک اختلال رایج در بین کودکان است که به دلیل مختل شدن ترشح هورمون آدرنالین در مغز به وجود می آید و باعث بروز رفتارهای متفاوت و مشکلات اجتماعی برای فرد بیمار می شود. اختلال بیش فعالی یا نقص توجه در بین ۸ تا ۱۰ درصد کودکان دیده می شود و شدت آن در بین افراد مختلف متفاوت است و ممکن است که با گذر زمان علائم آن بیشتر یا کمتر شود. 

بیش‌فعالی یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال مزمن در عملکرد اجرایی مغز است که توانایی فرد را در مدیریت احساسات، افکار و رفتارها تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخلاف تصور رایج که این اختلال را محدود به دوران کودکی می‌داند، ADHD می‌تواند در بزرگسالی نیز وجود داشته باشد و معمولاً ریشه در دوران کودکی دارد. تحقیقات نشان داده است که تفاوت‌هایی در ساختار مغز و عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی در مبتلایان به این اختلال مشاهده می‌شود. درمان بیش‌فعالی، چه در کودکان و چه در بزرگسالان، معمولاً شامل ترکیبی از دارودرمانی و کاردرمانی است.

کودکان دارای اختلال بیش فعالی معمولاً در ارتباط با دیگران و حضور در مکان های اجتماعی مثل مدرسه به مشکل بر می خورند و اغلب در چنین مکان هایی است که وجود این اختلال در کودکان تشخیص داده می شود و خود را بروز می دهد. اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین چالش‌های روانی است که می‌تواند تمرکز و رفتار فرد را به ‌طور قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال که اغلب از کودکی آغاز می‌شود، باعث می‌شود افراد در انجام کارهای روزمره، مدیریت زمان و حفظ روابط اجتماعی با مشکلاتی جدی رو به ‌رو شوند. در حالی که بسیاری از افراد گاهی کاهش تمرکز یا تغییر در انرژی را تجربه می‌کنند، شدت علائم در مبتلایان به ADHD به حدی است که ابعاد مختلف زندگی آن‌ها از جمله تحصیل، شغل و خانواده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با ما همراه باشید تا در ادامه با جنبه‌های مختلف این اختلال و راه‌های مدیریت آن بیشتر آشنا شوید.

 

 

 

انواع بیش فعالی (ADHD)

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) بر اساس الگوی علائم در سه دسته مختلف طبقه‌بندی می‌شود. این دسته‌بندی به درک بهتر مشکلات افراد و طراحی برنامه درمانی مناسب کمک می‌کند و شامل بیش فعالی از نوع کم‌توجه، بیش فعالی-تکانشی و بیش فعالی از نوع ترکیبی می‌شود. هر یک از این انواع علائم مشخصی دارند که بر رفتار و زندگی روزمره فرد تأثیر می‌گذارند.

بیش‌فعالی از نوع کم‌توجه

در این نوع، فرد در تمرکز بر وظایف، پیروی از دستورالعمل‌ها یا تکمیل کارها دچار مشکل است، در حالی که علائم مربوط به بیش‌فعالی یا تکانشگری کمتر دیده می‌شود. این نوع از ADHD معمولاً در دختران بیشتر مشاهده می‌شود.

بیش‌فعالی-تکانشی

افرادی که به این نوع مبتلا هستند، بیشتر با رفتارهای تکانشی و بی‌قراری شناخته می‌شوند. آن‌ها ممکن است نتوانند برای مدت طولانی در یک مکان بمانند، زیاد حرف بزنند یا در مکالمات دیگران بی‌اجازه دخالت کنند. علائم کم‌توجهی در این نوع کمتر برجسته است.

بیش‌فعالی از نوع ترکیبی

این نوع رایج‌ترین شکل ADHD است که فرد ترکیبی از علائم کم‌توجهی و تکانشگری-بیش‌فعالی را نشان می‌دهد. در این حالت، مشکلات مربوط به تمرکز و رفتارهای پرتحرک به‌طور هم‌زمان زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

 

علائم بیش فعالی

بزرگترین علامت و ویژگی اختلال بیش فعالی عدم وجود تمرکز کافی در فرد است. کودکان بیش فعال اغلب قادر نیستند یک جا بنشینند و مدام در حال تکان خوردن هستند. آنها همچنین در منتظر ماندن برای چیزهای مختلف مشکل دارند و در صف ایستادن برای آنها دشوار است. کودکان بیش فعال غالباً بیشتر از دیگر کودکان صحبت می کنند و سر و صدای بیشتری هم دارند. کودکان مبتلا به adhd اغلب اوقات در حال دویدن هستند و نمی توانند کارها را آهسته انجام دهند. در بعضی از کودکان بیش فعال  روی نوک پنجه راه رفتن مشاهده میشود که میتواند ناشی از رفتارهای حسی در آن ها باشد.

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) با مجموعه‌ای از علائم رفتاری مشخص می‌شود که بر تمرکز، حافظه، کنترل رفتار و تعاملات اجتماعی تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً در حفظ تمرکز، سازماندهی کارها و مدیریت انرژی خود دچار مشکل هستند. این علائم می‌توانند در جنبه‌های مختلف زندگی، از تحصیل و کار گرفته تا روابط شخصی، تأثیرات منفی بگذارند. علائم ADHD عبارت‌اند از:

·        ناتوانی در حفظ تمرکز برای مدت طولانی روی یک وظیفه مشخص.

1.     فراموش کردن وظایف یا انجام نادرست و نامنظم آن‌ها.

·        حواس‌پرتی با کوچک‌ترین محرک‌های محیطی.

·        دشواری در آرام ماندن و تمایل به تحرک مداوم.

·        قطع صحبت دیگران یا بی‌قراری هنگام انتظار برای اتمام صحبت آن‌ها.

 

روش تشخیص بیش فعالی

تصور عمومی بر این است که کودکان پر انرژی یا پر جنب و جوش همگی مبتلا به اختلال بیش فعالی هستند در حالی که این تصور نادرست است و تنها درصد کمی از کودکان به این اختلال دچار می شوند. علائمی که پیشتر گفته شد علائمی هستند که ممکن است در همه کودکان آنها را مشاهده کنیم اما ماندگاری این علائم است که نشان می دهد که یک کودک به اختلال بیش فعالی دچار است یا خیر.

علائم بیش فعالی باید حداقل در دو مکان به صورت تکرار شونده مشاهده شوند. برای مثال کودک باید این علائم را هم در خانه و هم در مدرسه از خود بروز دهد و حداقل این علائم به مدت ۶ ماه در کودک وجود داشته باشند تا بتوان در مورد وجود این اختلال در کودک مشکوک شد. تشخیص وجود بیش فعالی در کودک باید توسط متخصص روانشناس یا روانپزشک صورت بگیرد.

علت بروز بیش فعالی

 تاکنون تحقیقات مختلفی در سراسر جهان در رابطه با بیش فعالی صورت گرفته است و علت های مختلفی برای ایجاد آن ذکر شده که متداول ترین آن ها عوامل ارثی و ژنتیکی است. در حقیقت عامل ۵۰ تا ۶۵ درصد موارد ابتلا به اختلال بیش فعالی مربوط به ژنتیک و به ارث بردن این اختلالات از والدین است. همچنین ابتلا به بیماری ها و اختلالات روانی مثل افسردگی، اضطراب و موارد این چنینی در خود فرد یا والدین می تواند منجر به بروز اختلال بیش فعالی شود.

 تغذیه و سبک زندگی ناسالم در دوران بارداری یکی از اصلی ترین عوامل بروز بیش فعالی در کودکان است و تحقیقات نشان می دهد که مادران بارداری که در دوره بارداری خود سیگار کشیده اند یا مصرف مشروبات الکلی داشته اند، با اختلال بیش فعالی در کودکان خود مواجه می شوند. همچنین وجود استرس یا اضطراب شدید و یا زندگی در هوای ناسالم و بهره گیری از تغذیه نادرست در دوران بارداری تاثیر بسیاری در وجود این اختلال در کودکان دارد.

اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی و محیطی شکل می‌گیرد. این عوامل می‌توانند بر رشد و عملکرد مغز تأثیر منفی بگذارند و خطر بروز این اختلال را افزایش دهند. شرایط دوران بارداری و نوزادی نیز از جمله عوامل مهم در این زمینه هستند. عوامل خطر ابتلا به ADHD شامل موارد زیر می‌باشد:

·        ژنتیک

·        مصرف سیگار، الکل یا مواد مخدر در دوران بارداری

·        تماس با آلاینده‌های محیطی مانند سرب و سموم دفع آفات

·        تولد نوزاد نارس یا با وزن بسیار کم

·        صدمات مغزی در دوران جنینی یا اوایل نوزادی

بیش فعالی در بزرگسالان

همانطور که گفته شد اختلال بیش فعالی اختلالی است که اغلب در کودکان مشاهده می شود و ممکن است که حتی در نوزادان نیز بتوان علائم این اختلال را مشاهده کرد. رفته رفته و با بزرگتر شدن فرد علائم بیش فعالی رو به کاهش میرود و از شدت آن کاسته می شود اما در صورت درمان نشدن و عدم رسیدگی ممکن است که علائم بیش فعالی در دوران بزرگسالی نیز دیده شود و فرد را با مشکلات اجتماعی مختلف مواجه کند. بنابراین لازم است که اختلال بیش فعالی سریع تشخیص داده شده و از متخصصین برای درمان آن کمک گرفته شود تا بتوان از گسترش و شدت گرفتن علائم آن و همچنین ماندگاری علائم در بزرگسالی جلوگیری نمود.

 

فرق بین پیش فعالی و بیش فعالی

 

یکی از اشتباهات رایج در شناخت اختلالات بیش فعالی که ممکن است زیاد آن را شنیده باشیم تلفظ پیش فعالی به جای بیش فعالی میباشد. در حقیقت تلفظ صحیح آن بیش فعالی به معنای فعالیت بسیار زیاد میباشد. اما در اشتباه بعضی از افراد آن را پیش فعالی تلفظ میکنند که نادرست میباشد.

 

بیش فعالی تا چه سنی ادامه دارد

 

یکی از بیشترین سوالاتی که والدین دارای کودک بیش فعال از درمانگر خود میپرسند این جمله میباشد که درمان کودک بیش فعال تا چه زمانی ادامه پیدا میکند و رفتار های یک کودک بیش فعال تا چه زمانی همراه کودک میباشد. برای پاسخ به این سوال شما باید بدانید که رفتار های کودکان بیش فعال کاملا میتواند از یکدیگر متفاوت باشد و همچنین این رفتارها میتواند با شدت های مختلف خود را نشان دهد. در کودکان بیش فعال باید بدانید که هر سنی دارای رفتار های نابهنجار خود میباشد. یعنی با افزایش سن شاید در یک کودک 13 ساله قشرق های شدید یا در فرد بزرگسال درمان نشده رفتار های تکانشی شدید را نبینیم. اما در هر کدام از سنین یک سری از رفتار ها معمولا قابل مشاهده میباشند. باید بدانید برای رفتار های بیش فعالی باید درمان را شروع کنید. دارودرمانی و کاردرمانی از بهترین درمان های تایید شده و علمی میباشند که میتوانید انجام دهید. در صورتی که این علائم درمان نشوند میتوانند در بزرگسالی خود را به صورت های مختلفی نشان دهند و علائم تا سنین بسیار بالاتر ادامه پیدا کند.

سریع ترین درمان بیش فعالی

 

درمان بیش فعالی نیز مانند دیگر اختلالات نیازمند زمان و روش های اصولی میباشد. این درمان ها باید طبق موازین علمی انجام شود تا بتواند نتیجه مناسبی را برای کودک بیش فعال به عمل آورد. در ابتدا زمانی که والدین به پزشک متخصص مراجعه میکند پزشک در صورت صلاحدید خود دارو های را برای کودک تجویز میکند. این دارو ها با توجه به شدت و وزن کودک میتواند متغیر باشد. همچنین زمانی که پزشک علائم کودک را میبیند کاردرمانی را برای کودک تجویز میکند. چرا که کاردرمانی در کنار دارودرمانی میتواند برای کودک بسیار سودمند باشد. پس در ابتدا با درمان های دارویی که سریع ترین درمان بیش فعالی میباشند و در ادامه با درمان های توانبخشی و کاردرمانی به بهبود و موثرتر شدن درمان کمک میکنند.

 

سن تشخیص بیش فعالی

 

توجه داشته باشید که بهترین زمان برای تشخیص بیش فعالی زیر 12 سالگی است و هر چه سریعتر و در سنین پایین تر این اختلال تشخیص داده شود، می توان موثر تر و بهتر کار درمان را شروع کرد و از تثبیت شدن بسیاری از علائم در کودک جلوگیری نمود. برای مبتلایان به بیش فعالی چکاپ و معاینه منظم توسط پزشک متخصص ضروری است تا پزشک بتواند بسته به شدت علائم میزان تجویز دارو ها و نوع آن ها را تغییر دهد. معمولا اختلال بیش فعالی را در سنین بالای سه سالگی تشخیص میدهند و با افزایش سن علائم کودک میتواند واضح تر شود. تخیص به موقع بیش فعالی برای کودکان بسیار مهم میباشد بنابراین در صورت دیدن علائم آن به متخصص مراجعه نمائید.

 

عوارض بیش فعالی چیست

 

بیش فعالی میتواند دارای عوارض اجتماعی بسیاری باشد. در مواردی که علائم آن شدید میباشد بیش فعالی میتواند اطرافیان کودک رابسیار کلافه کند. در هر سنی عوارض مخصوص به خود را دارد. این اختلال میتواند باعث مشکلات درسی در کودکان، قشرق های بسیار شدید در آن ها، مشکلات ارتباطی و اجتماعی در کودکان، اختلالات یادگیری در کودکان، مشکلات گفتاری در کودکان، مشکلات عزت نفس در بزرگسالان، مشکلات شغلی و ارتباطی در بزرگسالان و مشکلات زناشویی را در آن ها ایجاد نماید.

 

 

بیش‌فعالی یا اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) اگر مدیریت نشود، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر زندگی فرد داشته باشد. این اختلال نه تنها بر عملکرد تحصیلی و حرفه‌ای، بلکه بر روابط اجتماعی و سلامت روان نیز تأثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این، افراد مبتلا به ADHD ممکن است به دلیل چالش‌های رفتاری و هیجانی خود در معرض مشکلات جانبی دیگری قرار بگیرند که زندگی آن‌ها را دشوارتر می‌کند. عوارض بیش‌فعالی شامل موارد زیر می‌شوند:

اختلالات خلقی: مبتلایان ممکن است دچار افسردگی یا اختلالات دوقطبی شوند. شکست‌های مکرر و احساس ناکامی ناشی از ADHD می‌تواند این مشکلات را تشدید کند.

اختلالات اضطرابی: نگرانی و عصبانیت ناشی از ناتوانی در کنترل اوضاع می‌تواند به اضطراب دائمی منجر شود و علائمی مانند تنش و بی‌قراری را ایجاد کند.

اختلالات شخصیتی: این افراد بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت مرزی یا ضد اجتماعی قرار دارند، که بر روابط و رفتارهای آن‌ها تأثیر عمیقی می‌گذارد.

ناتوانی در یادگیری: مشکلات تمرکز و حافظه ممکن است باعث ضعف در عملکرد تحصیلی شود و این افراد در مقایسه با همسالان خود نمرات کمتری دریافت کنندو دچار اختلال یادگیری شوند.

مصرف الکل یا مواد مخدر: به دلیل چالش در مدیریت استرس یا فرار از فشارهای ناشی از مشکلات ADHD، برخی از مبتلایان به سمت مصرف مواد روی می‌آورند.

تصادفات مکرر یا حوادث: بی‌قراری و عدم تمرکز می‌تواند منجر به عدم توجه کافی در شرایطی مانند رانندگی یا کار با ابزار خطرناک شود، که احتمال وقوع حوادث را افزایش می‌دهد.

روابط متشنج: رفتارهای تکانشی و بی‌توجهی می‌تواند به سوءتفاهم‌ها، درگیری‌ها و مشکلات در حفظ روابط خانوادگی یا اجتماعی منجر شود.

سلامت ذهنی و فیزیکی ضعیف: استرس ناشی از مدیریت مشکلات روزمره و احساس ناکامی می‌تواند به سلامت ذهنی و جسمی آسیب برساند.

تشخیص و تست بیش فعالی کودکان

 

باید بدانید که تشخیص بیش فعالی یک مشاهده علمی میباشد. بدین معنی که متخصص از طریق مشاهده و گرفتن اطلاعات از خانواده بیمار میتواند تشخیص بیش فعالی را با توجه به تست های آن بدهد. این معانیات بالینی میتواند در سنین های مختلف تفاوت هایی را داشته باشد.

 

درمان خانگی بیش فعالی

 

باید بدانید که این اختلال نیز مانند دیگر اختلالات نیازمند رعایت یک سری از دستورالعمل ها در محیط منزل نیز میباشد. این دستورالعمل ها حتما باید توسط یک متخصص انجام شود تا بتواند بهترین نتیجه را بگیرد. درمان خانگی بیش فعالی نیز مانند دیگر درمان ها از همین قاعده پیروی میکند. باید بدانید تمریناتی که یک کاردرمان یا ماساژهایی که کاردرمان برای کودک بیش فعال ارائه میکند میتواند در محیط منزل توسط او به خانواده آموزش داده شود تا بتوان در منزل نیز درمان را ادامه داد. اما همچنین باید بدانید یک سری ازنکات میتواند به درمان بهتر و یا درمان خانگی بیش فعالی کمک کند که عبارت اند از مواد زیر:

 

استفاده کمتر غذاهای سرخ کردنی و فست فود ها

استفاده کمتر از مواد انرژی زا

انجام تمرینات ورزشی و به خصوص تمریناتی که باعث تخلیه انرژی در کودک شود

استفاده از رژیم های غذایی مناسب کودک

خواب منظم و کافی در کودک

رفتارهای متناسب با کودک در مواجه با خواسته های نادرستی که کودک دارد. این نوع رفتار ها که چگونه باید انجام شود را میتوانید از کاردرمان خود بپرسید

سعی شود تا حد ممکن کودک از وسایل مثل کامپیوتر یا گوشی کمتر استفاده کند و بیشتر به تمرینات ورزشی بپردازد

ایجاد نظم در کودک

و ...

 

روش درمان بیش فعالی

همین ابتدا باید بگوییم که تا کنون هیچ گونه درمان قطعی برای بیش فعالی و اختلال نقص توجه پیدا نشده است اما روش های بسیار خوب و کارآمدی وجود دارد که با استفاده از آن ها می توان تا حد زیادی از شدت علائم بیش فعالی کم کرد.

موثر ترین و سریع ترین روش درمان بیش فعالی استفاده از روش درمانی ترکیبی با استفاده از دارو و  کاردرمانی است. همانطور که گفته شد بیش درمانی ناشی از اختلالات هورمونی است و حتما لازم است که برای درمان آن از دارو به صورت مداوم استفاده شود. البته میزان استفاده از دارو بسته به شدت علائم در فرد متفاوت است. حتی در برخی از موارد که اختلال بیش فعالی شدید نیست می توان از کاردرمانی بدون استفاده از دارو بهره گرفت. در کاردرمانی با استفاده از تمرینات و روش های مانند بازی درمانی میتوان بسیاری از علائم کودک را کاهش داد.

 

مرکز درمان بیش فعالی

در مرکز کاردرمانی در افسریه یکی از بخش های تخصصی  برای درمان افراد مبتلا به بیش فعالی یا ADHD میباشد .در این بخش در مرکز کاردرمان بعد از ارزیابی تخصصی کودک و مصاحبه با والدین او به ارائه ی برنامه درمانی کودک میپردازد.بعد از ارزیابی و ارائه راهکارهای درمانی در کودک به ارائه ی مشاوره به والدین پرداخته میشود.یکی از مشکلات شدید در کودکان بیش فعال مشکلات رفتاری در این کودکان میباشد. بسیاری از والدین نمیدانند که در حقیقت چگونه باید با کودکان خود برخورد کنند.بسیاری از مشکلات پرخاشگری و مشکلات رفتاری در این کودک از خود رفتار های والدین نشات میگیرد .بنابراین مشاوره به والدین یکی از مهمترین مراحل درمان کودکان بیش فعال میباشد که در مرکز کاردرمانی در افسریه این مسئله به خوبی اجرا میشود .